deMens.nu - Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw (Franky Bussche)

1. De Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw

De Unie Vrijzinnige Verenigingen (UVV) werd als feitelijke vereniging opgericht in 1966 en kende een doorstart als vzw op 31 maart 1971. Vandaag communiceert de vzw onder de naam deMens.nu.

"UVV bestaat uit die verenigingen die, in het Nederlands taalgebied en in het tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad voor de Vlaamse Gemeenschap, het beginsel van vrij onderzoek huldigen, dogma of gezagsargument bij het uitbouwen van hun levensbeschouwelijke, wijsgerige en politieke overtuiging verwerpen en de mens erkennen zowel als schepper en drager van morele waarden."¹

"Het doel van UVV is de uitbouw van de niet-confessionele levensbeschouwing en de niet-confessionele gemeenschap en het behartigen van hun belangen. Onder 'niet-confessionele levensbeschouwing' dient te worden verstaan het 'vrijzinnig humanisme'. Met 'niet-confessionele gemeenschap' wordt bedoeld de 'vrijzinnig humanistische gemeenschap'."²

Binnen de statuten van UVV wordt weergegeven wat verstaan wordt onder vrijzinnig humanisme, enerzijds:

"De wil om een rechtvaardige en broederlijke samenleving uit te bouwen, voorzien van onpartijdige openbare instellingen; een samenleving die zich garant stelt voor de menselijke waardigheid en mensenrechten, die eenieder de vrijheid van denken en meningsuiting, net als de gelijkheid van iedereen voor de wet verzekert, zonder onderscheid op basis van geslacht, afkomst, cultuur of overtuiging en die oordeelt dat confessionele of niet-confessionele opties enkel en alleen tot de privésfeer van personen behoren."

en anderzijds:

"De persoonlijke ontwikkeling van een levensbeschouwing die zich baseert op de menselijke ervaring, met uitsluiting van elke confessionele, dogmatische of bovennatuurlijke verwijzing, wat de instemming impliceert met de waarden van het vrij onderzoek en de ontvoogding ten opzichte van elke vorm van conditionering en de instemming met de voorschriften van burgerschap en rechtvaardigheid."³

De werking van UVV is velerlei:⁴ UVV

• "is de emanatie van haar lidverenigingen, welk hun actieterrein ook is, met respect voor hun autonomie en specificiteit. Zij behartigt hun belangen, vertegenwoordigt hen en is in voorkomend geval hun spreekbuis binnen haar doelstellingen.
• steunt en coördineert initiatieven en acties voor haar lidverenigingen op hun verzoek. Zij neemt zelf initiatieven en voert acties in overleg met de lidverenigingen die wegens hun maatschappelijk doel bevoegd zijn in een specifieke materie.
• organiseert, beheert en bouwt de vrijzinnig humanistische dienstverlening uit, zowel voor de bevolking in het algemeen als voor bepaalde categorieën van de bevolking. Inzake deze dienstverlening vertegenwoordigt zij tegenover de overheid en derden de vrijzinnig humanistische gemeenschap.
• regelt de uitoefening van het ambt van de afgevaardigden die morele diensten verlenen op basis van de vrijzinnig humanistische levensbeschouwing, en hun aanstelling ten aanzien van de bevoegde overheid, conform de wet van 21 juni 2002.
• is de Nederlandstalige vleugel van de Centrale Raad der niet-confessionele levensbeschouwelijke gemeenschappen van België, afgekort de Centrale Vrijzinnige Raad.

Bovenstaande opsomming is niet beperkend. UVV kan alle nodige en nuttig geachte middelen aanwenden en alle rechten uitoefenen om haar doel te bereiken."

De visie van deMens.nu⁵ is gebaseerd op het geloof in en het centraal stellen van de mens. "We kijken kritisch naar de wereld en geven zelf zin aan ons leven, met respect voor de anderen en de natuur. Binnen de cursus niet-confessionele zedenleer worden de waarden van een warme en solidaire samenleving waar iedereen gelijkwaardig is meegegeven."

De visie wordt gekoppeld aan de missie "meer mensen meer zin in deMens.nu".⁶ De strategische doelstellingen van deMens.nu situeren zich op twee grote lijnen: enerzijds "verbinden – versterken – groeien" en anderzijds de realisatie van een performante netwerkorganisatie.

deMens.nu wil dat de vrijzinnig humanistische gemeenschap groeit en wil naast de algemene bevolking ook specifieke generatiedoelgroepen bereiken. Daarvoor moet men meer naar buiten komen en aansluiten bij bestaande behoeften van mensen en gemeenschappen.

Om de buitenwereld meer te bedienen moet de organisatie deMens.nu versterkt worden. Men moet komen tot een samenwerkingsverband, een netwerk waar competenties, kennis en diensten gekoppeld en uitgewisseld worden.

Voor Vlaanderen en Brussel biedt deMens.nu aan iedereen die het wenst vrijzinnig-humanistische dienstverlening aan in haar huizenvandeMens (adressen zie www.deMens.nu). Men kan er terecht voor informatie, een luisterend oor (vrijzinnig-humanistische begeleiding), vrijzinnige plechtigheden en activiteiten (gemeenschapsvorming). Elke vestiging beschikt over een begeleidingsgroep die helpt om de werking bekend te maken en uit te bouwen. Een huisvandeMens is dus geen lidvereniging, maar vormt een dienstverleningspunt van deMens.nu. De huizenvandeMens worden per provincie gecoördineerd door een directeur, die opereert vanuit het huisvandeMens in de provinciehoofdplaats (of Brussel voor het Brussels Hoofdstedelijk gewest). Naast de federale werking heeft deMens.nu via de huizenvandeMens een gedecentraliseerde werking van praktisch humanisme, de vrijzinnig-humanistische dienstverlening.

Om deze werking mogelijk te maken krijgt de raad van bestuur van deMens.nu namens de Centrale Vrijzinnige Raad (CVR) de volgende opdracht:⁷

"De raad van bestuur, bij delegatie van de Centrale Vrijzinnige Raad vzw gegeven op 25 november 2002,

• vertegenwoordigt de Nederlandstalige vrijzinnig humanistische gemeenschappen die deel uitmaken van de Centrale Vrijzinnige Raad in hun betrekkingen met de burgerlijke overheid;
• coördineert de organisatie en de werking van de niet-confessionele vrijzinnig humanistische morele dienstverlening en het beheer van de materiële en financiële belangen van de vrijzinnig humanistische gemeenschappen die er deel van uitmaken;
• regelt de uitoefening van het ambt van de afgevaardigden die morele diensten verlenen op basis van de vrijzinnig humanistische levensbeschouwing en hun aanstelling ten aanzien van de Staat, conform de wet van 21 juni 2002."

In toepassing van de wet van 21 juni 2002 wordt er per provincie één niet-confessionele levensbeschouwelijke gemeenschap erkend en voor het administratief arrondissement Brussel-Hoofdstad twee. Deze gemeenschappen maken deel uit van de CVR.

De financiering van dit alles komt vanuit verschillende instanties. De weddenlast van de afgevaardigden (de vrijzinnig humanistisch consulenten) vallen ten laste van de Staat op het budget van het ministerie van Justitie. De werkingsmiddelen van het federaal secretariaat van de CVR, dat bestaat uit de federale secretariaten van UVV en CAL (infra), vallen ook ten laste van het ministerie van Justitie. In de provincies komen de werkingsmiddelen van de provincie en in Brussel van het administratief arrondissement Brussel-Hoofdstad. Om dit te regelen is er voor elke provincie een instelling van publiek recht opgericht. Voor Brussel zijn dit er twee. Deze instelling wordt "instelling voor morele dienstverlening van de Centrale Vrijzinnige Raad" genoemd.⁸ De instelling heeft rechtspersoonlijkheid en is belast met het beheer van de materiële en financiële belangen van de erkende niet-confessionele gemeenschap en de erkende centra voor morele dienstverlening die zich op het grondgebied van de betrokken provincie bevinden. Voor Brussel is er een Nederlandstalige en een Franstalige instelling. De zeven leden van de raad van bestuur van de instelling worden voor drie jaar verkozen. Vijf leden worden gekozen door de algemene vergadering van de instelling (afgevaardigden van de lidverenigingen van UVV en CAL). Twee leden worden gekozen door de raad van bestuur van de Centrale Vrijzinnige Raad. Deze instelling is verantwoordelijk voor het indienen van de begroting en rekeningen naar de provincie (Brussel) toe.

Naast de werking van de vrijzinnig humanistische dienstverlening overkoepelt deMens.nu ook haar lidverenigingen. De werking van kandidaat lidverenigingen dient het zuiver lokale in de werking te overstijgen door op het specifieke werkterrein een werking te ontplooien in het gehele Brussels Hoofdstedelijk Gewest of Vlaams Gewest. De kandidatuur wordt ingediend bij de Raad van Bestuur van UVV die ze, na consultatie van de erkenningscommissie, voorlegt aan de algemene vergadering.

Vandaag telt UVV 37 lidverenigingen. Een korte uitleg betreffende hen, de link naar hun website en hun contactgegevens kan men vinden op de website www.deMens.nu. De werking van deze verenigingen is zeer divers. Zo houdt een aantal organisaties zich bezig met de sociaal-culturele sector, de vrijzinnig humanistische dienstverlening, de media, het onderwijs, de jongeren, de cursus niet-confessionele zedenleer,... De lidverenigingen werken op verschillende wijzen mee aan het beleid en de werking van UVV: de algemene vergadering, raad van bestuur, dagelijks bestuur, werkgroepen, voorzittersberaad, staten-generaal.

deMens.nu nam het initiatief tot oprichting van een werkgroep Vrijzinnig Cultuurforum: naast vertegenwoordigers van de Mens.nu nemen ook vertegenwoordigers deel van de lidverenigingen Willemsfonds, Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging, August Vermeylenfonds, Uitstraling Permanente Vorming, Oudstudentenbond-VUB, Humanistische Jongeren en De Maakbare Mens.

Alle lidverenigingen die een vzw zijn, hebben evenveel beslissingsrecht als lid van de raad van bestuur van deMens.nu. Feitelijke verenigingen zetelen als waarnemer. De lidverenigingen dragen bij tot de verspreiding van het vrijzinnig gedachtegoed en de reeds vermelde doelen en werking van deMens.nu. Lidverenigingen kunnen bij deMens.nu projecten indienen rond de vrijzinnig humanistische dienstverlening en aanvragen indienen om financiële ondersteuning te krijgen voor eventuele tekorten. Voor socioculturele projecten krijgen de verenigingen subsidies via het ministerie van Cultuur.

De veelheid aan activiteiten die door UVV georganiseerd worden of mee ondersteund worden, komen aan bod in het jaarboek van deMens.nu. Dit kan – zolang het nog voorradig – is, kosteloos aangevraagd worden op het Federaal Secretariaat van deMens.nu. Zo verneemt u in het jaarboek 2016 onder andere meer over de Europese Humanistische Jongerendagen. Zowel de algemene dienstverlening in de huizenvandeMens als de categoriale morele dienstverlening komen ruim aan bod. In dit jaarboek blijkt dat deMens.nu op heel wat fronten actief is. Veel activiteiten stonden in het teken van een warme en solidaire democratische samenleving waar iedereen gelijkwaardig is en zichzelf kan zijn. Men ziet activiteiten zoals debatten en conferenties, maar ook de Belgian Pride, het Driedaags benefiet voor vluchtelingen en Building Blocks for Humanist Education, om maar enkele voorbeelden te noemen.

deMens.nu – UVV is ook internationaal actief binnen de IHEU⁹ (International Humanist and Ethical Union), EHF¹⁰ (European Humanist Federation) en de EHP¹¹ (European Humanist Professionals). deMens.nu is lid van IHEU, EHF en EHP.

IHEU overkoepelt de vrijzinnige organisaties op wereldvlak. Vanuit deMens.nu is er een samenwerking met IHEU. Marina Van Haeren, algemeen directeur van deMens.nu (tot 2016) was lid van de General Assembly tot 2015. Sonja Eggerickx, erevoorzitter van deMens.nu, was ook een aantal jaren voorzitter van IHEU. Sinds 2015 is Anne-France Ketelaer, algemeen directeur van deMens.nu, lid van het executive committee van IHEU.

EHF verenigt meer dan 50 humanistische verenigingen in Europa en verdedigt een seculier Europa, een gelijke behandeling van iedereen ongeacht zijn of haar levensbeschouwing. EHF strijdt tegen godsdienstig conservatisme en privileges in Europa en ageert voor een scheiding tussen levensbeschouwing en overheid, ook op Europees vlak. Men verdedigt de rechten van de mens en verzet zich tegen elke discriminatie van ongelovigen. Marina Van Haeren is lid van de board van EHF.

EHP verenigt de mensen die werkzaam zijn voor de humanistische beweging in Europa en helpt de verdere ontwikkeling en versterking van de humanistische praktijken in Europa. Leden zijn organisaties actief binnen het humanistisch werkveld van wie de medewerkers dan kunnen deelnemen aan de activiteiten van EHP. Het betreft leraars, verzorgers van humanistische plechtigheden, consulenten, stafmedewerkers van humanistische organisaties, die hun taak al dan niet betaald uitoefenen. Ook deMens.nu is lid van de EHP en de personeelsleden kunnen participeren aan de werking van de EHP. De EHP is als organisatie lid van de EHF.

Koepelorganisaties zoals deMens.nu bestaan ook in het buitenland. In Nederland bestaat de Humanistische Alliantie (www.humanistischealliantie.nl). Voorbeelden van lidorganisaties zijn: Humanistisch Verbond, Universiteit voor Humanistiek, Stichting Humanistische Uitvaartbegeleiding,...

2. Centre d'Action Laïque

De vzw Centre d'Action Laïque (CAL) werd opgericht op 29 maart 1969. Het betreft de Franstalige zusterorganisatie van de Unie Vrijzinnige Verenigingen, die actief is in Wallonië en Brussel.

De CAL heeft de volgende doelstellingen:

• Het coördineren van activiteiten van verschillende verenigingen en regionale afdelingen van de CAL op het vlak van ethiek, opvoeding, cultuur, morele bijstand, diensten aan de bevolking en communicatie.
• Het promoten van de vrijzinnige idealen en het stimuleren van nieuwe diensten.
• Het vertegenwoordigen van de vrijzinnig-humanistische beweging ten aanzien van de overheid en derden.
• Het in samenwerking met haar lidverenigingen ontwikkelen van een vrijzinnig solidariteitsnetwerk van diensten voor vrijzinnig-humanistische dienstverlening in Wallonië en Brussel.
• De CAL vormt de Franstalige vleugel van de Centrale Vrijzinnige Raad.

Het Centre d'Action Laïque telt 28 lidverenigingen en zeven regionale afdelingen. Deze regionale afdelingen komen overeen met het aantal Franstalige provincies en Brussel (behalve Henegouwen, dat twee regionale afdelingen heeft). De regionale afdelingen coördineren de activiteiten van de regionale of lokale vrijzinnige verenigingen. Meer informatie over de werking van de verschillende lidverenigingen en de talrijke activiteiten kan men vinden op de website www.laicite.be.

De regionale afdelingen organiseren tal van zaken: individuele begeleidingen, gezamenlijke acties, animaties, vrijzinnige plechtigheden, tentoonstellingen, vormingen, ontmoetingen en debatten. Bij UVV gebeurt de coördinatie van de lidverenigingen op federaal niveau, bij de CAL ook op regionaal niveau. Van in het begin was UVV actief rond de uitbouw van de vrijzinnig humanistische dienstverlening. De CAL deed dit pas later en legde vroeger meer het accent op het socioculturele, de gemeenschapsvorming en de organisatie van allerlei activiteiten.

3. De Centrale Vrijzinnige Raad

De Centrale Raad der niet-confessionele levensbeschouwelijke gemeenschappen van België – kortweg Centrale Vrijzinnige Raad of afgekort CVR – werd op 14 juli 1972 opgericht door de Unie Vrijzinnige Verenigingen en het Centre d'Action Laïque. Binnen het kader van de actie voor de juridische gelijkberechtiging van de vrijzinnige levensbeschouwing moest men kunnen beschikken over één instantie tegenover het unitaire ministerie van Justitie.

De CVR werd door de wet van 21 juni 2002 erkend als een organisatie die niet-confessionele morele diensten verleent. Deze wet regelt de erkenning van de regionale levensbeschouwelijke gemeenschappen en centra voor morele dienstverlening, het statuut van de afgevaardigden (de vrijzinnig humanistische consulenten), de financiering van de werkingskosten via de instellingen voor morele dienstverlening. De Raad is de officiële gesprekspartner van de federale overheden. De raad van bestuur van de CVR is samengesteld uit telkens vijf vertegenwoordigers en een vervanger van de UVV en de CAL. De voorzitters van UVV en CAL zijn covoorzitters van de CVR. De CVR delegeert de praktische uitvoering van de wet van 21 juni 2002 naar UVV en CAL voor hun respectievelijk werkgebied.

In de CVR treden CAL en UVV collegiaal op binnen een aantal federale domeinen. Een eerste voorbeeld is de federale interlevensbeschouwelijke dialoog, die de levensbeschouwingen toelaat om samen in gesprek te gaan. In Vlaanderen, Brussel en op lokaler vlak participeert deMens.nu ook aan initiatieven van de interlevensbeschouwelijke dialoog. Vertegenwoordigers van CAL en UVV zijn tevens betrokken bij de organisatie van de vrijzinnig-humanistische dienstverlening bij de krijgsmacht en binnen de penitentiaire inrichtingen.

Voetnoten

1. Artikel 3 § 1 statuten UVV, goedgekeurd op 22 maart 2014.^↥
2. Artikel 3 § 2 statuten UVV, goedgekeurd op 22 maart 2014.^↥
3. Artikel 3 § 3, 4 en 5 statuten UVV, goedgekeurd op 22 maart 2014.^↥
4. Artikel 4 statuten UVV, goedgekeurd op 22 maart 2014.^↥
5. www.deMens.nu / deMens.nu / Visie.^↥
6. www.deMens.nu / deMens.nu / Missie.^↥
7. Artikel 26 § 4 statuten UVV, goedgekeurd op 22 maart 2014.^↥
8. Artikel 5 Wet van 21 juni 2002 betreffende de Centrale Raad der niet-confessionele levensbeschouwelijke gemeenschappen van België, de afgevaardigden en de instellingen belast met het beheer van de materiële en financiële belangen van de erkende niet-confessionele levensbeschouwelijke gemeenschappen (B.S. 22 oktober 2002).^↥
9. De website van de International Humanist and Ethical Union kan geraadpleegd worden via www.iheu.org.^↥
10. De website van de European Humanist Federation kan geraadpleegd worden via www.humanistfederation.eu.^↥
11. De website van de European Humanist Professionals kan geraadpleegd worden via www.humanistprofessionals.eu.^↥

---

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers.

Verwijzen naar dit artikel kan als volgt: Bussche Franky, deMens.nu – Unie Vrijzinnige Verenigingen, in Op zoek... De evolutie van het vrijzinnig humanisme in Vlaanderen sinds de Tweede Wereldoorlog, Brussel, Centrum voor Academische en Vrijzinnige Archieven, 2018, pp. 57-64.

Deze pagina werd voor het laatst geüpdatet op 14 januari 2021.